انتخابات و مسئله ی امنیت اقتصادی (قسمت دوم - شیوع ناامیدی)

همه ی ما تاریخ را خوانده ایم و با سیر تکاملی دانش و سطح زندگی بشر از ابتدا تا انتها با خبریم، بدون شک در دو یا سه قرن اخیر سرعت پیشرفت چندین برابر شده است. عوامل این پیشرفت شاید از دید ما خارج باشند، اما آنان که تاریخ را به دقت مطالعه کرده اند، به ردپای انگیزه اذعان دارند، انگیزه یا همان امید به بهبود شرایط همواره بشر را به سوی انجام کارهای خارق العاده و غیر ممکن سوق داده است. عملی شدن رویای پرواز، ساخت ماشین آلات مختلف و پیشرفته و ... همه ناشی از انگیزه های نهفته در درون انسان های سختکوش بوده است.هیچ تاریخدانی نیست که شرایط بد اقتصادی و نظام برابر توزیع ثروت در اروپای قرون وسطای قبل از رنسانس را درک نکرده باشد، در کنار آن سیستم های حکومت داری بسته آن زمان هرگز نتوانسته اند مانع ابتکارات، ابداعات و اختراعات جدید شوند.
پیشرفت اقتصادی به شدت متأثر از پیشرفت در علوم مختلف و برنامه ریزی است. امید به آینده، انگیزه ای است که حتی در بدترین شرایط اقتصادی انسان ها را به تلاش کردن ترغیب می کند،اروپای درگیر جنگ اوایل قرن نوزدهم، ژاپن بحران زده ی اواخر قرن نوزدهم، آمریکای غوطه ور در مصائب سنگین اقتصادی دهه ی چهارم قرن بیستم، برزیل، هند و چین عقب مانده از قطار توسعه در اواسط و اواخر قرن بیستم جمله کشورهایی هستند که با حفظ ثبات داخلی خود موفق شدند از شرایط بحران خارج شده و به سوی قله های پیشرفت رهنمون شوند. چیزی که این کشورها را به هدفشان رسانده است، همت برنامه ریزان در جلوگیری از ایجاد ناامیدی بین توده ی مردم بوده است. به بیان دیگر حفظ انگیزه و روحیه ی پیشرفت با وجود تمام مشکلات موجود این کشورها را از بحران به سلامت گذرانده است.
ایران به عنوان یک کشور جهان سومی و در حال توسعه بیش از هر کشور دیگری به عوامل انگیزشی و روانی برای پیشرفت نیاز دارد. برای کشوری که محدودیت های تکنولوژیک تحمیلی دارد، شارژهای روانی میتواند زمینه های مناسبی برای بهبود تکنولوژی و افزایش سطح رفاه جمعی ایجاد کند. امید به آینده یا به عبارت دیگر امید به بهبود اوضاع اقتصادی تلاش همه ی افراد جامعه را بیشتر می کند. برنامه ریزان و سیاستمداران تأثیر مهمی در القای امید به مردمشان دارند. از این رو هر نوع گفتار آن ها را باید یک سیگنال نامرئی به روان تک تک افراد جامعه دانست. همان چیزی که در اقتصاد تئوریک به عنوان انتظارات آینده از آن یاد می شود.
حوادثی که در جریان تبلیغات انتخابات و بعد از آن در اثر بی توجهی سیاستمدار اتفاق افتاد، علاوه بر ایجاد کردن اختلافو علنی شدن این اختلافات در میان طبقات جامعه، موجبات دلسردی از سیاستمداران و همینطور سیستم حکومتی شد. در مورد سیستم حکومتی صحبتی نخواهم کرد ولی دلسردی از سیاستمداران و سیاستگذاران به شدت انگیزه ها را کاهش خواهد داد و موجبات ناامیدی طیف وسیعی از جامعه را فراهم خواهد نمود. در یک جامعه ی ناامید دیگر کسی دلبستگی به کشورش نخواهد داشت و بیشتر افراد در جهت کسب سود شخص حرکت می کنند.
اما کدام موارد باعث شده است که ناامیدی در دل تعداد زیادی از نخبگان و قشر نسبتاً وسیعی از مردم عادی نفوذ کند؟
وقتی یک رییس جمهور حاضر دستاورد 26 ساله قبل از خود و یک نخست وزیر سابق تلاش های 4 ساله یک سیستم دولتی مشتمل بر میلیون ها مدیر و کارمند را کتمان می کنند و با ذکر یک سری اعداد و ارقام سرپایی به مخاطبانشان بر عقاید و نظرات خود پافشاری می کنند، مشخص است که گروهی را دچار نوعی انزجار از سیستم حکومت داری و گروهی دیگر را دچار افراط گرایی حاد خواهند کرد.
سنجش عملکرد سیستم اداره کننده ی یک کشور با توجه به اعداد و ارقام اصلاً عقلانی نیست. سی سال از انقلاب اسلامی می گذرد. بررسی مجدد این سی سال چند واقعیت را روشن می کند؛ نخست آنکه برای این سال ها شرایط اجتماعی، سیاسی و محیطی یکسان نبوده است. جنگ ایران و عراق، ناامنی های ناشی از فعالیت های تروریستی و نقص سازه های اطلاعاتی و ارتباطی در دوره های گوناگون بر اقتصاد ایران اثر گذاشته است. سنجش عملکردها برای هر دوره ی زمانی و مقایسه آن با چیزی که باشد کار چندان آسانی نیست.هیچ اقتصاددان یا متخصصی نیست که بتواند سطح مطلوب شاخص ها (مثلاً نرخ رشد و بیکاری و ... ) را بیابد. این کار نیازمند ترسیم یک مدل اقتصادسنجی چندصد متغیره یا یک مدل برنامه ریزی چند صد محدودیتی و حل آن با استفاده از اطلاعات گزارش شده است که بعضاً مغشوش و نامطمئن هستند. از این رو منطقی و عقلایی به نظر می رسد که با استفاده از چند رقم و عدد در مورد عملکردها اظهار نظر کنیم، چون اعداد و ارقام تحت شرایط محیطی مختلف تغییر می کنند. اگر استدلال فوق پذیرفته شود، به اساس نادرست مباحثه ی کاندیداها با هم دست می یابیم و پی می بریم چه آسان حس امید به آینده و انگیزه درون مردم کشته شده است. ادامه دارد ...

طبق مطلبی که در بخش اقتصاد سیاسی نوشته بودید وبیان کرده بودید که سیاستمداران به مانند دیگر افراد جامعه در پی حداکثر کردن منافع خویش هستند، اینجا هم نباید فراموش کنیم که نامزدها پیش ازآنکه سیاست مدار باشند یک انسان هستند و از هر حربه ای بهره می گیرند تا به هدف خود که همانا گرفتن کرسی ریاست جمهوری است برسند.
البته با این نظر شما که دو دوره زمانی را به دلیل وجود شرایط مختلف نمی توان به راحتی مقایسه نمود.
به عقیده من نامزدهای این دوره بیش از اینکه به برنامه های آتی خود بپردازند، به خاشیه رفته و اصل مطلب را فراموش کردند.