انواع بورس
بورس را می توان به سه دسته ی بورس اوراق بهادار، بورس اسعار و بورس کالا تقسیم نمود. (صباغ کرمانی و حسینی، 1382، 91)
بورس اوراق بهادار بازاری است رسمی که در آن خرید و فروش سهام شرکت ها و اوراق قرضه ی دولتی یا موسسات خصوصی انجام می گردد.
بورس اسعار یا بورس ارز نیز بازاری است که در آن خرید و فروش پول های رایج کشورهای مختلف (ارز) صورت می گیرد.
و قسم سوم بورس کالا می باشد که اختصاصا مورد بحث قرار می گیرد.
بورس کالا
بورس كالا، بازار منسجمی است كه تعداد زیادی از عرضه‌كنندگان، كالای خود را عرضه و كالای مربوطه پس از بررسی‌های كارشناسی و قیمت‌گذاری توسط كارشناسان آن بازار، به خریداران عرضه می‌شود. (چیذری، 1382، 55) به عبارتی هر آن چیزی که در زمینه فلزات و مواد معدنی (کانی ها)، انرژی و محصولات کشاورزی مورد مبادله قرار می گیرد، در زمره ی بورس کالایی می گنجد. حضور نهادهای نظارتی و تنظیم‌گر در این بازار سبب شده تمامی تولیدكنندگان، مصرف‌كنندگان و تجار كالا، از مزایای مترتب بر قوانین و مقررات حاكم بر بورس برخوردار شوند. در این بورس‌ها، معمولاً كالاهای خام و فرآوری نشده مانند فلزات، پنبه، گندم، برنج و... داد و ستد می‌شوند.
اهداف بورس کالا
هدف از تاسیس بورس کالا سامان دهی بازار کالاهای خاص (فلزات، محصولات کشاورزی و ...) و حرکت از یک بازار سنتی به سمت بازار مدرن و امکان انجام معاملات نقدی و آتی کالا می باشد. از دیگر اثرات این بازار سازمان یافته، ایجاد بازاری منسجم برای تسهیل داد و ستد کالا، شفاف سازی معاملات و قیمت ها، مبادله آزاد کالا بین عرضه کنندگان و تقاضا کنندگان، کاهش ریسک بین فروشنده می باشد.
منافع بورس کالا
در بورس کیفیت و کمیت کالا و مبلغ معامله و مدت معامله تضمین شده است. کشف قیمت در بورس کالا از طریق حراج حضوری و بصورت شفاف صورت گرفته و با حذف رانت باعث فساد زدایی از بازار معاملات می گردد. پذیرش کالا جهت فروش در بورس کالا منوط به داشتن استانداردهای اجباری برای آن کالا می باشد و از این راه کیفیت کالا در بورس تضمین می گردد. در بورس مبداء کالا مشخص و تضمین شده است. در مقایسه با تشریفات مناقصات و مزایدات سرعت انجام معاملات در بورس بسیار بالاتر بوده و جریان معاملات از امنیت کامل برخوردار است. در صورت بروز اختلاف میان طرفین معامله بورس دارای مراجع اختصاصی بررسی و رسیدگی به دعاوی بوده و سرعت رسیدگی به دعاوی مطرح شده در مقایسه با دادگاه های عادی بالاتر است. از دیگر مزایای بورس کالا می توان به تامین مالی سریع برای متقاضیان، تعیین قیمت های شفاف، اطمینان در انجام تعهدات، امنیت معاملات، مدیریت ریسک، افزایش کارآیی و بهره وری بازاریابی، شفافیت و سهل الوصول بودن اطلاعات معامله ها را برشمرد. ناگفته پیداست چنین مزایایی در بازار سنتی دست یافتنی نیست.
انواع معاملات در بورس کالای ایران
به طور کلی سه نوع قرارداد نقدی، نسیه و اعتباری در بورس کالای ایران قابل انجام می باشد؛
1- قرارداد نقدی (Spot). در این نوع معامله خریدار می بایست حداکثر تا 3 روز کاری پس از عقد معامله به تعهدات خود عمل نموده و قرارداد را تسویه نماید. فروشنده نیز موظف است حداکثر تا 3 روز کاری پس از تسویه قرارداد کالای مورد معامله را آماده تحویل به خریدار نماید. در صورتی که هر یک از طرفین از تعهدات خود نکول نمایند، با هدف جبران خسارت طرف مقابل، برابر مقررات و آئین نامه های بورس مشمول پرداخت جرائم مربوطه خواهند شد. این قرار داد تحویل فوری هم نامیده می شود.
2- قرارداد نسیه (Credit). قراردادی است که کالا توسط فروشنده بصورت فوری (حداکثر 3 روز) تحویل داده شده و بهای آن در تاریخ سررسید در آینده توسط خریدار پرداخت می شود. این معامله در بورس به ندرت انجام می پذیرد.
3- قرارداد اعتباری:
الف) قرارداد سلف (Forward). در این نوع قرارداد نیز همانند معاملات نقدی، می بایست پرداخت وجه تا حداکثر روز سوم کاری انجام گیرد اما تحویل کالا در موعد مقرر که در زمان معامله مشخص می شود، صورت می گیرد.
ب) قرارداد آتی (Futures). قراردادی است که بر اساس آن فروشنده متعهد می شود در سررسید معین، مقدار معینی از کالای مشخص را به قیمت مشخص بفروشد و در مقابل، طرف دیگر قرارداد متعهد می شود همان کالا با همان مشخصات را در سررسید معین بخرد و برای اینکه هر دو طرف به تعهدات خویش عمل کنند باید مبلغی را به عنوان وجه تضمین اولیه نزد اتاق پایاپای بگذارند که متناسب با تغییرات قیمت آتی باید این وجه تضمین اولیه را تعدیل کنند.
ج) قرارداد اختیار معامله (Options). این قرارداد شامل قرارداد اختیار خرید و قرارداد اختیار فروش می شود که کار مطالعاتی و طراحی این قراردادها نیز رو به اتمام است و راه اندازی آن در برنامه های توسعه ای بورس قرار دارد.
زمینه فعالیت های بورس کالا
کالاهای قابل معامله در بورس کالای ایران را می توان به سه دسته زیر تقسیم نمود:
1- محصولات صنعتی و معدنی شامل تیرآهن، میل گرد، شمش آلومینیوم، مفتول مس،کاتد مس و…
2- فرآورده های نفت و پتروشیمی شامل پلی پروپیلن ها، PVC، اسیدها، آرگون، کربنات ها، قیر، پارافین، گوگرد، حلال ها
3- محصولات کشاورزی شامل ذرت، برنج، جو، گندم دامی، خرما و ...
الرئيسية 